Πραγματική μεταρρύθμιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Χλωμό το βλέπω.

Από τον Leo και το blog "μη μαδάς της μαργαρίτα"

Αρχίζει η δημόσια διαβούλευση για τις αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η Δημοκρατική Αριστερά θα προσέλθει στο διάλογο θα ακούσει τις προτάσεις όλων και θα διατυπώσει τις δικές της. Το  πανεπιστήμιο ανήκει στην κοινωνία και αυτή έχει καθήκον να συζητήσει απροσχημάτιστα και θαρραλέα  Αυτονόητα πράγματα. Δεν συζητούν μόνο όσοι δεν μπορούν, δηλαδή οι αυτιστικοί συμπολίτες μας και τέτοιους έχει πολλούς η παραδοσιακή Αριστερά, αλλά και όσοι δεν έχουν τίποτα να προσφέρουν στο διάλογο, δεν έχουν θέσεις. Θα μπορούσαν όμως να είναι εκεί για να ακούν και να μαθαίνουν.

Είναι ο διάλογος προσχηματικός εκ μέρους του Υπουργείου; Το πιο πιθανό να είναι έτσι. Στη χώρα δεν υπάρχει κουλτούρα διαλόγου και συνεργασίας, ούτε για τα πιο βασικά. Αλλά δεν θα το μάθουμε ποτέ, αν δεν συμμετάσχουμε.

1. Θέλει η κυβέρνηση πραγματική μεταρρύθμιση; Αν μπορούσε θα την απέφευγε. Αλλά η κατάσταση έχει φτάσει στον πάτο, η όποια ανάκαμψη της οικονομίας δεν μπορεί παρά να στηριχθεί και στην επιστημονική γνώση. Η ΕΕ πιέζει από τη μεριά της, δεν μπορεί το ελληνικό πανεπιστήμιο να είναι τόσο μακριά από το Ευρωπαϊκό κεκτημένο. Αλλά πρώτιστα, η ίδια η κοινωνία πληρώνει, πασχίζει και αγωνιά για την τύχη της μαζικής δημόσιας εκπαίδευσης και περιμένει μεταρρυθμίσεις που θα καθιστούν τους απόφοιτους των σχολών πραγματικούς νέους επιστήμονες και επαγγελματίες  διανοούμενους, ικανούς να διεκδικήσουν τη ζωή τους με τους ίδιους όρους με τους υπόλοιπους ευρωπαίους πολίτες.  Η πολιτική εξουσία, στριμωγμένη από την πραγματικότητα, έχει καταθέσει ένα πλαίσιο διαλόγου, πάνω στο οποίο πολλά μπορούν να ειπωθούν. Ένα είναι σίγουρο. Πως δεν έχει σαφές σχέδιο για το πανεπιστήμιο του μέλλοντος, γιατί δεν έχει μια σαφή ιδεολογία και πολιτική αντίληψη για τη σχέση εκπαίδευσης - επιστήμης - έρευνας -παραγωγής. Έτσι, 

δανείζεται διάσπαρτα στοιχεία από άλλες χώρες,

καινοτομεί δειλά, ανοίγει θέματα χωρίς να έχει σαφές υλικό για να τα κλείσει,

σκέφτεται και το πολιτικό κόστος μια καθολικής σύγκρουσης με τις συμμαχικές δυνάμεις της δεξιάς, του βαθέως ΠΑΣΟΚ και της παραδοσιακής Αριστεράς,

θέλει να κλείσει και το μάτι προς τις οικονομικές ελίτ, αλλά και τους Ευρωπαίους.

Κοινώς, μύλος, που προμηνύει μια ακόμα τρύπα στο νερό.

2. Η ΔημΑρ πιστεύει σε ένα πανεπιστήμιο δημόσιο, δωρεάν, αυτοδιοικούμενο που όμως λογοδοτεί στην κοινωνία. Η λογοδοσία, δεν γίνεται στο υπουργείο και τους σκοτεινούς μηχανισμούς του αστικού κράτους, αλλά σε μια ανεξάρτητη αρχή που δεν μπορεί να είναι ξένη από τη χώρα, αλλά ούτε και διαπλεκόμενη με κόμματα και συμφέροντα. Ζητάει πολλά; Ζητάει τα πάντα, αλλά έτσι πρέπει, όλα να είναι ανοικτά.

3. Η Δημ.Αρ πιστεύει σε ένα πανεπιστήμιο που μορφώνει, που προάγει την έρευνα. που συνδέεται με την κοινωνία και τη διεθνή πραγματικότητα.Όπως περιμένουμε από ένα δημόσιο νοσοκομείο να μας θεραπεύει, έτσι περιμένουμε από τα ΑΕΙ να μορφώνουν τα παιδιά μας. Να τους δίνουν πραγματικές επιστημονικές γνώσεις υψηλού επιπέδου και επαγγελματικά εφόδια για τον διεθνή ανταγωνισμό εργασίας μέσα στον οποίο ζούμε. Αυτό προϋποθέτει ενιαίο χώρο Εκπαίδευσης και Έρευνας, ανοικτή διαφανή συνεργασία σε όλα τα επίπεδα. Προφανώς στο νέο πανεπιστήμιο, αν υπάρξει, δεν έχουν θέση ο νεποτισμός, η συνδιαλλαγή, οι εκβιασμοί, τα βιλαέτια. Θα το δούμε άραγε αυτό στην Ελλάδα; Δύσκολο, αλλά αξίζει να δουλέψουμε γι’ αυτό.

Η υπόθεση τηςεκπαίδευσης είναι εν πολλοίς υπόθεση των δασκάλων. Η κοινωνία έχει απαιτήσεις από το εκπαιδευτικό προσωπικό, αλλά και το κράτος θα πρέπει να το αμείβει ανάλογα, ώστε να μπορεί να αφιερώνεται αποκλειστικά στα πανεπιστημιακά του καθήκοντα.

4. Η διοίκηση των πανεπιστημίων είναι θέμα ακανθώδες. Χωρίς περιστροφές, αυτό είναι και η αιτία που η πλειοψηφία των συγκλήτων των ΑΕΙ απέχει από το διάλογο και κήρυξε σχεδόν στάση κατά του υπουργείου. Μόλις τέθηκε θέμα «συμβουλίου διοίκησης» στο οποίο μπορούν να συμμετέχουν και εξωπανεπιστημιακοί παράγοντες άναψαν φωτιές. Ευνόητο, μερικοί, τι μερικοί, πολλοί, να διαβλέπουν σε αυτό  ψαλίδισμα εξουσιών, νόμιμων και παράνομων. Αλλά από την άλλη δεν μπορεί να παραδοθεί και το πανεπιστήμιο σε εξωθεσμικούς «παράγοντες» συμφερόντων ξένων προς αυτό. Σίγουρα οι εκβιασμοί δυναμικών μειοψηφιών και οι πρόθυμες, με το αζημίωτο, προς αυτές πρυτανικές αρχές, έχουν τραυματίσει το κύρος των αρχών, αλλά και το να ανοίξουμε ένα νέο κύκλο διαπλοκής δεν  μπορεί να είναι στους στόχους μας. Στο πανεπιστήμιο αναγκαστικά υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενα ταξικά συμφέροντα, όπως σε όλη την κοινωνία. Το θέμα είναι πως αυτά υποτάσσονται  στο συμφέρον των δυνάμεων της εργασίας, στο συμφέρον των λαϊκών στρωμάτων που θέλουν να μορφωθούν και να αναπτυχθούν μέσα σε καπιταλιστικό περιβάλλον. Τα ΑΕΙ δεν πρέπει να είναι χώροι ανέλιξης και κερδοσκοπίας επιχειρηματικών κύκλων και επιστημονικών ελίτ. Η μεταρρύθμιση δεν πρέπει να σημαίνει ανάδειξη στην εξουσία, ομάδων που τώρα βρίσκονται στην «απέξω». Αν κάποιοι στο υπουργείο φιλοδοξούν μέσω των αλλαγών να πάρουν τη ρεβάνς από τους αντιπάλους τους, η Αριστερά δεν έχει κανένα λόγο να αναμειχθεί στον αγώνα αυτό. Αντίθετα θα πρέπει να αποκαλύψει τις προθέσεις τους και να πασχίσει να στρέψει τις αλλαγές προς το συμφέρον των δυνάμεων της επιστήμης και της έρευνας, για το δημόσιο συμφέρον που είναι πρώτιστα, λαϊκό συμφέρον.

Η διοίκηση θα πρέπει να είναι διπλής δομής.

Χρειάζεται ένα όργανο επιστημονικών υποθέσεων που θα είναι υπεύθυνο για τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ζητήματα του ιδρύματος και θα αποτελείται από μέλη του ΔΕΠ.

Χρειάζεται όμως και ένα όργανο στρατηγικής ανάπτυξης, για την οικονομική διαχείριση και την εξωστρέφεια, τη σύνδεση με την κοινωνία.  Ένα όργανο που θα αναζητά οικονομικούς πόρους και εκτός της κρατικής επιχορήγησης. Σε αυτό ίσως να μπορούν να συμμετάσχουν και εκπρόσωποι της αγοράς.

Ο πρύτανης δεν μπορεί παρά να είναι ακαδημαϊκός και δεν μπορεί να εκλέγεται όπως σήμερα με προεκλογικές παροχές και κομματικές συμφωνίες. Ίσως χρειάζονται περισσότερες βαθμίδες εξέλιξης του ΔΕΠ και βασικός μισθός συν κίνητρα απόδοσης. Τα εκλεκτορικά σώματα  δεν μπορούν να απαρτίζονται μόνο από εσωτερικούς εκλέκτορες, αλλά μπορούμε να εξετάσουμε και τη διεθνή σύνθεση. Αυτά δεν είναι απλά τεχνικά προβλήματα διοίκησης, αντιθέτως έχουν ισχυρό πολιτικό πρόσημο και σίγουρα θα αποτελέσουν σημεία έντονης τριβής της πανεπιστημιακής κοινότητας. Στόχος μας πρέπει να είναι η διαφάνεια, το αδιάβλητο, αλλά και η ενίσχυση της αξιοκρατίας. Διαφορετικά το μεταρρυθμισμένο πανεπιστήμιο γρήγορα θα πέσει σε τέλμα και η ευκαιρία θα χαθεί και πάλι.

5. Η οργάνωση των σπουδών θα πρέπει επιτέλους να εκσυγχρονιστεί. Θα πρέπει να επιτρέπει την κινητικότητα και τη διεπιστημονικότητα. Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα δεν μπορεί να είναι φυλακές των φοιτητών και φοιτητριών που ένα παράλογο εξεταστικό σύστημα κατέταξε σε κάποια σχολή ή τμήμα. Το πρόγραμμα σπουδών οφείλει να είναι ελαστικό, αλλά ταυτόχρονα και ουσιώδες, να δίνει γνώσεις και επαγγελματική επάρκεια μετά από σπουδές 4ετούς φοίτησης. Τα μεταπτυχιακά προγράμματα να είναι υψηλής εξειδίκευσης και να προσελκύουν και ξένους. Αλλά να δίνουν και τη δυνατότητα για γνώσεις διοίκησης και οργάνωσης (ΜΒΑ) σε φοιτητές διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων. Η χρήση των πιστωτικών μονάδων εκπαίδευσης ΕCTS επιτρέπει την κινητικότητα όχι μόνο προς τις εγχώριες σχολές, αλλά και στα πανεπιστήμια όλων των χωρών που βρίσκονται στο ίδιο σύστημα. Ακόμα χρειάζονται και προγράμματα εξειδίκευσης όπως και προγράμματα εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης.

6. Η αξιολόγηση είναι ένα άλλο καυτό θέμα. Είμαστε σαφώς υπέρ της εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης, είναι μια απαίτηση της κοινωνίας. Προφανώς προηγείται μια ανοικτή συζήτηση για το ποιος θέτει τους στόχους ενός πανεπιστήμιου. Η αγορά, η σύγκλητος, η κυβέρνηση, όλοι μαζί; Μετά έπεται, ποιος αξιολογεί και με ποια κριτήρια. Ποιος θα είναι ο στόχος της αξιολόγησης; Αν ένα τμήμα υστερεί θα καταστρέφεται; Αν ένα τμήμα υπερτερεί, θα χρηματοδοτείται εις βάρος ενός που υστερεί; Δύσκολα πράγματα. Και τα κριτήρια θα είναι ποσοτικά ή ποιοτικά; Μπορούν οι ποσοτικοί δείκτες να απεικονίσουν την πραγματικότητα; Αν οι κριτές είναι από το εξωτερικό, αυτό συνεπάγεται αυτομάτως ότι θα είναι και αδέκαστοι ή σωστοί; Είναι δηλαδή το ντόπιο επιστημονικό προσωπικό τόσο σκάρτο και διαπλεκόμενο, ώστε να είναι αδύνατο να αξιολογήσει σωστά ένα τμήμα και πρέπει αναγκαστικά να καταφύγουμε σε ξένους διαιτητές;

7. Η χρηματοδότηση, άλλη πονεμένη ιστορία. Η κοινωνία ζητά πανεπιστήμια βιώσιμα. Το κράτος από μόνο του δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα, ειδικά σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Μια επιτροπή στρατηγικής ανάπτυξης του ιδρύματος μέσα από το ίδρυμα, με διαφανείς διαδικασίες, πρέπει και μπορεί να αναζητά πόρους και εκτός της κρατικής επιχορήγησης,  όπως γίνεται σε όλο τον κόσμο.  Αυτό δεν είναι παράδοση στον κόσμο της αγοράς. Είναι τρόπος ανάπτυξης του ιδρύματος και της βιώσιμης λειτουργίας του. Δεν μπορούμε να είμαστε φοβικοί απέναντι στην επιχειρηματικότητα, αρκεί να υπάρχουν κανόνες και έλεγχος. Αν ένας τομέας της αγοράς θέλει να χρηματοδοτήσει μια έρευνα που προκρίνει το επιστημονικό συμβούλιο της σχολής γιατί να μην το κάνει;

8. Το ελληνικό πανεπιστήμιο πρέπει να συνδεθεί με το διεθνή χώρο. Να ενισχυθούν οι δεσμοί του με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού με στόχο την ενίσχυση της κινητικότητας φοιτητών και μελών του ΔΕΠ, την εξασφάλιση της ποιότητας των παρεχομένων γνώσεων και της διαπανεπιστημιακής συνεργασίας. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας δεν είναι δυνατό να κλεινόμαστε στον εαυτό μας. Ακόμα να θεσμοθετηθούν και να αναπτυχθούν αγγλόφωνα προγράμματα σπουδών που θα προσελκύσουν ξένους φοιτητές και θα ανακόψουν το κύμα φοιτητικής μετανάστευσης προς πανεπιστήμια εξωτερικού, αμφιβόλου ποιότητας.

9. Το ελληνικό πανεπιστήμιο οφείλει να συνάψει στενούς δεσμούς με την κοινωνία. Να διαμορφώσει αξιόλογα προγράμματα δια βίου μάθησης, να ενισχύσει τους δεσμούς του με τις τοπικές κοινωνίες και τις ανάγκες τους. Να συνδεθεί με την πρωτοβάθμια και μέση εκπαίδευση και να συμβάλλει στην επιμόρφωση δασκάλων και καθηγητών, που σήμερα καρκινοβατεί εξ αιτίας και των αδυναμιών του εκπαιδευτικού προσωπικού που έχει αναλάβει αυτό το έργο.

10. Τι μέλλει γενέσθαι;

Το πιο πιθανό είναι το υπουργείο και μετά τη δημόσια διαβούλευση, να προχωρήσει μόνο του στην κατάρτιση του νόμου πλαίσιο. Πανεπιστημιακοί και φοιτητές, κόμματα και ομάδες θα συμφωνήσουν πως ένα κλειστό πανεπιστήμιο είναι η καλύτερη απάντηση στα κυβερνητικά μέτρα. Οι καταλήψεις θα στρέψουν τα φώτα της δημοσιότητας στις καταστροφές, στη βία που αναπόφευκτα θα ενσκήψει, στις υψωμένες γροθιές και στα πυρετικά συνθήματα. Μια πολιτική κρίση είναι η πιο πιθανή κατάληξη. Αν η ηγεσία του Υπουργείου έχει σήμερα την κάλυψη της ηγεσίας του κυβερνώντος κόμματος δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα συνεχίσει να την έχει και ανάμεσα στις «φλόγες». Δεν θα ποντάριζα σε νίκη μιας πραγματικής μεταρρύθμισης σε όφελος των δυνάμεων του μόχθου και της εργασίας αυτής της χώρας, αλλά ούτε και σε νίκη των δυνάμεων του υπουργείου. Το πιο πιθανό να έχουμε πάλι ένα συμβιβαστικό αποτέλεσμα, χωρίς τομές και ανατροπές που θα αφήνει όλους τους διαμαρτυρόμενους ευχαριστημένους και τα πανεπιστήμια ως έχουν.

Δεν υπάρχει σαφής στρατηγική, ούτε από τις δυνάμεις του αστικού εκσυγχρονισμού, αλλά ούτε από τις δυνάμεις του αριστερού μεταρρυθμισμού.

Συνεπώς, το σύνθημα που θα κυριαρχήσει θα είναι «να μην αλλάξει τίποτα».

Θα περιμένουμε την πτώση, όρθιοι, λεβέντες, σταθεροί,  κοιτώντας προς την Ανατολή, με το ευαγγέλιο της μεταπολίτευσης αριστερά στο μέρος της καρδιάς.

Άβουλοι και μοιραίοι, θα προσμένουμε ένα θαύμα. Λέτε να έρθει;