Το στοίχηµα των πειραµατικών

Να ξαναµπούν στα σχολεία η αριστεία και ο ανταγωνισµός

του Γιάννη Αντωνίου από τα Νέα (4/05/2011)


Τις επόµενες µέρες εισάγεται προς ψήφιση στην ολοµέλεια της Βουλής το νοµοσχέδιο που εισηγείται την επανίδρυση του θεσµού των πειραµατικών σχολείων και τη µετατροπή τους σε πρότυπα - πειραµατικά.

Τα πειραµατικά σχολεία, ιδιαίτερα τα ιστορικά, µε µια έννοια απόγονοι των πρότυπων σχολείων του πρώτου µισού του 20ού αιώνα και της µεταπολεµικής περιόδου, από το 1985 κινήθηκαν σε µια εξαιρετικά αµφίρροπη τροχιά, η οποία δικαίως σε αρκετές περιπτώσεις νοµιµοποιούσε τις φωνές που αµφισβητούσαν τον ρόλο και τη χρησιµότητά τους. Η ταυτότητα των σχολείων ελίτ στο όνοµα του εξισωτισµού είχε καταστατικά εξαλειφθεί, ενώ το πειραµατικό προφίλ που προέβλεπε ο νόµος 1566 παρέµεινε γράµµα κενό στη µακρά διάρκεια. Μέσα στο τοπίο της αξιολογικής ερήµου που σφράγισε την ελληνική εκπαίδευση τα τελευταία 30 χρόνια, οι όποιες πειραµατικές δράσεις, οι όποιες συντεταγµένες προσπάθειες εκπαιδευτικής καινοτοµίας ή ακόµη περισσότερο η επιστηµονική έρευνα µε επίκεντρο τη σχολική πράξη δεν έγινε κατορθωτό να αποκτήσουν σταθερότητα και να τροφοδοτήσουν και το υπόλοιπο σύστηµα µε τα πορίσµατά τους, µε το οποίο ποτέ δεν συνδέθηκαν ουσιαστικά, όπως άλλωστε και µεταξύ τους. Οι σχέσεις µε τα πανεπιστηµιακά τµήµατα περιορίστηκαν µόνο στην πραγµατοποίηση δειγµατικών διδασκαλιών, σε όποια σχολεία τέλος πάντων αναπτύχθηκαν τέτοια προγράµµατα η συνεργασία µε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο πρακτικά ήταν ανύπαρκτη, ενώ τα νέα αναλυτικά προγράµµατα και τα νέα βιβλία σε πολύ λίγες περιπτώσεις δοκιµάστηκαν πιλοτικά.

Αν κάτι µένει ίσως ως θετικός απολογισµός από την 25χρονη λειτουργία του θεσµού είναι ότι αρκετά από τα πειραµατικά σχολεία κατάφεραν να προσφέρουν εκπαιδευτικές υπηρεσίες, κατά περίπτωση λίγο ή πολύ επάνω από τον µέσο όρο του συστήµατος. Και αυτό συνέβη γιατί σε αρκετά απ’ αυτά δίδαξε ένας ικανός αριθµός καλών εκπαιδευτικών µε αυξηµένα προσόντα και θέληση προσφοράς, έξω από τον κανόνα της δηµοσιοϋπαλληλίας, αλλά και γιατί κατά τεκµήριο αρκετά από τα σχολεία, ακόµη και µε το σύστηµα της κλήρωσης, απευθύνονταν σε ακροατήρια µε σχετικά ανεβασµένα πολιτιστικά και διανοητικά χαρακτηριστικά.

Χωρίς αµφιβολία οι διατάξεις του νοµοσχεδίου φιλοδοξούν να ανατρέψουν αυτό το αρνητικό σκηνικό. Εισηγούνται τη δηµιουργία ενός πανελλαδικού δικτύου σχολείων, οργανικά συνδεδεµένων µε πανεπιστηµιακά τµήµατα ή σχολές, µε ενιαία εθνική διοίκηση, εκτός του υπάρχοντος διοικητικού µηχανισµού της εκπαίδευσης, τα οποία συνδέονται µε ποικίλους τρόπους µε το υπόλοιπο σύστηµα. Εισάγουν τη συστηµατική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών και εναλλακτικές πρακτικές επιλογής των µαθητών (κλήρωση, εξετάσεις, τεστ δεξιοτήτων). Βασικοί στόχοι της λειτουργίας του συστήµατος αποτελούν ο εκπαιδευτικός πειραµατισµός, η καινοτοµία, η πιλοτική εφαρµογή προγραµµάτων σπουδών και διδακτικών πρακτικών, η επιστηµονική έρευνα, η πρακτική εξάσκηση των φοιτητών των λεγοµένων «παραγωγικών» σχολών, η επιµόρφωση των εκπαιδευτικών και βεβαίως η προώθηση του στόχου της αριστείας που αφορά το σύστηµα συνολικά, τις δοµές, τις λειτουργίες και τους ανθρώπους (µαθητές και εκπαιδευτικούς).

Στη δηµόσια συζήτηση σχετικά µε τη µεταρρύθµιση, ένα µεγάλο µέρος των κριτικών απόψεων που διατυπώθηκαν εστίασαν στο υποτιθέµενο ασυµβίβαστο του πειραµατικού χαρακτήρα των υπό επανίδρυση σχολείων και του στόχου της αριστείας. Η απάντη ση σ’ αυτού του είδους την κριτική είναι ότι σ’ ένα σύστηµα που για τριάντα χρόνια έχει µάθει να µην αποτιµά, να µη µετρά, να µην αξιολογεί δράσεις, επιλογές και ανθρώπους, να µην εξατοµικεύει, να µην καλλιεργεί συστηµατικά δεξιότητες και ταλέντα ούτε βεβαίως να θεραπεύει υστερήσεις και αδυναµίες, και µόνο η απενοχοποίηση και η προβολή του στόχου της αριστείας, εκτός από ισχυρό αντιπαράδειγµα στην κουλτούρα του εξισωτισµού προς τα κάτω, αποτελούν εκ των πραγµάτων επιλογή αυθεντικού πειραµατισµού, ο οποίος επιπροσθέτως είναι ο κατεξοχήν αναγκαίος σ’ αυτή τη φάση για τον αναπροσανατολισµό και την ανασυγκρότηση του συστήµατος της δηµόσιας εκπαίδευσης.

Η µεταµόρφωση των πειραµατικών σχολείων σε νησίδες πειραµατισµού και αριστείας αλλά και σε σχολεία ατµοµηχανές για ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστηµα αποτελεί έναν φιλόδοξο στόχο γιατην εκπαίδευση και την κοινωνία που δεν πρέπει να χαθεί µέσα στις γνωστές παθογένειες του κράτους και στον ενδηµικό αρνητισµό που τον επιτείνει η κρίση.

Για την επιτυχία του εγχειρήµατος είναι αναγκαία η συστράτευση των εκπαιδευτικών και της κοινωνίας. Προϋπόθεση όµως γι’ αυτό είναι να ισχύσουν αδιαµφισβήτητοι κανόνες αξιοκρατίας και διαφάνειας στην επιλογή των σχολείων, των εκπαιδευτικών και των οργάνων διοίκησης του συστήµατος. Αρκετές απ’ αυτές τις προϋποθέσεις δεν διασαφηνίζονται ούτε κατοχυρώνονται επαρκώς από τις σχετικές διατάξεις του νοµοσχεδίου. Ολα αυτά είναι ανάγκη να διασαφηνισθούν κατά τη διαδικασία της ψήφισης του νοµοσχεδίου, αλλά και στα προεδρικά διατάγµατα και στις υπουργικές αποφάσεις που θα ακολουθήσουν την εφαρµογή του.