Το περιοδικό θα είναι εξαμηνιαίο και θα έχει κάθε φορά μια θεματική.
Το πρώτο τεύχος είναι αφιερωμένο στην ψυχανάλυση με παιδιά και εφήβους
με ανέκδοτα στα ελληνικά κείμενα των Ζίγκμουντ Φρόιντ, Ζακ Λακάν, Ζακ-Αλέν Μιλλέρ και άλλων ξένων και ελλήνων ψυχαναλυτών.
Το πρώτο τεύχος είναι αφιερωμένο στην ψυχανάλυση με παιδιά και εφήβους με ανέκδοτα στα ελληνικά κείμενα των Ζίγκμουντ Φρόιντ, Ζακ Λακάν, Ζακ-Αλέν Μιλλέρ και άλλων ξένων και ελλήνων ψυχαναλυτών.
Η διακίνηση γίνεται από τις εκδόσεις Ψυχογιός και μπορείτε να το βρείτε στα μεγάλα βιβλιοπωλεία ή να το παραγγείλετε από το βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας ή να το ζητήσετε σε έναν από τα τρία μέλη της συντακτικής επιτροπής (Βλάσης Σκολίδης, Γωγώ Φουντουλάκη, Μαρίνα Φραγκιαδάκη)
Γιατί στους χαλεπούς καιρούς που ζούμε έχουμε την ευθύνη να στηρίζουμε την επιθυμία μας
το EDITORIAL του νέου περιοδικού
Συν-Πλην
Από τότε που ο Φρόιντ το πήρε από το στόμα του εγγονού του και το απαθανάτισε, το σύνταγμα Φορτ-Ντα –φθόγγοι γερμανικοί με τους οποίους ο μικρός συνόδευε την εξαφάνιση και την επανεμφάνιση ενός αντικειμένου- είναι συνώνυμο της πρώτης συμβολοποίησης. Γίνεται έτσι το υπόδειγμα για όλα τα παιχνίδια απουσίας-παρουσίας που σηματοδοτούν την προσχώρηση του ανθρώπινου ζώου στη συμβολική λειτουργία που το καθιστά υποκείμενό της. Για να μην πάψει πλέον ποτέ το αδιάκοπο πήγαιν’ έλα των σημαινόντων, που κρίνει για τον καθένα το λίγο-πολύ της ύπαρξης που του αναλογεί. Κάπως έτσι, πάνω-κάτω, βρίσκει τη δικαίωσή του και ο τίτλος του προκείμενου περιοδικού:
Φορτ-Ντα στην κλινική γνώση, μεταξύ θεωρίας και πράξης.
Φορτ-Ντα στη θεραπευτική, μεταξύ ψυχανάλυσης και ψυχιατρικής, μεταξύ ψυχανάλυσης και ψυχολογίας.
Φορτ-Ντα στη θέση του ασυνειδήτου, μεταξύ Φρόιντ και Λακάν.
Φορτ-Ντα στη γλώσσα, μεταξύ ελληνικών και γαλλικών, σ’ έναν αδιάκοπο μεταφραστικό αγώνα με όρους, εκφράσεις, διφορούμενα του λακανικού λόγου.
Φορτ-Ντα στη γεωγραφία, μεταξύ Ελλάδας και Ευρώπης, μεταξύ Ευρώπης και Κόσμου, αφού ο δικός μας τόπος είναι το παγκόσμιο ψυχαναλυτικό χωριό.
Ο αναγνώστης θα κρίνει, σε κάθε τεύχος, εάν πέτυχε το Φορτ-Ντα μεταξύ αγαθών προθέσεων και τελικού αποτελέσματος. Το σίγουρο είναι ότι μας περιμένει πολλή δουλειά…
Έξοδος
Όσοι ασχολούνται με την ψυχική υγεία σήμερα είναι μάρτυρες μιας αδιανόητης παρακμής της κλινικής σκέψης. Ειδικά στους νέους ψυχιάτρους και ψυχολόγους, η ένδεια εννοιολογικών εργαλείων προσέγγισης του πάσχοντος υποκειμένου είναι απελπιστική· έτσι, οι μεν επιδίδονται στη φαρμακευτική παρηγορία, οι δε σε πρωτόκολλα εφαρμογής του κοινού νου. Παρατηρείται, στις μέρες μας, το εξής παράδοξο: ενώ η ανάγκη για «λεκτικοποίηση» του ανθρώπινου πόνου αυξάνεται· ενώ οι ψυχοθεραπείες κάθε είδους θεωρούνται πλέον αυτονόητη παράμετρος της σύγχρονης ζωής, παράλληλα φτωχαίνει απίστευτα ο θεωρητικός λόγος των κατά τεκμήριο «ειδικών». Το ζήτημα δεν είναι μόνο πρακτικό· είναι βαθύτατα ηθικό: ο αμοραλισμός του «ψυχοθεραπευτή» τείνει να γίνει ο κανόνας, σε ποσοστό μάλιστα ευθέως ανάλογο των «επιστημονικών» ή πανεπιστημιακών περγαμηνών του.
Η ψυχαναλυτική κλινική έχει ένα εγγενές μειονέκτημα: είναι κλινική του επιμέρους, του κατ’ ιδίαν, του εξατομικευμένου· δεν είναι τεχνική· δεν προσφέρεται για εύκολες γενικεύσεις. Επίσης, προϋποθέτει επίμονη, μακρόχρονη και κοπιαστική εκπαίδευση –προσωπική ανάλυση, εποπτείες, διαρκή μελέτη-, με αποτέλεσμα να υπερβαίνει κατά πολύ το απλό ιδανικό της επαγγελματικής σταδιοδρομίας και να συμπορεύεται με τον βαθμό εμπλοκής του θεραπευτή στο ερώτημα της επιθυμίας του. Με άλλα λόγια, δεν γίνεται κάποιος ψυχαναλυτής εάν δεν εντάξει την υποκειμενικότητά του σε μια ασκητική της αλήθειας.
Αυτή η ιδιομορφία κράτησε για μερικές δεκαετίες τους ψυχαναλυτές κλεισμένους στα γραφεία τους – μοντέρνα εξομολογητήρια αποκομμένα από την τύρβη της χρησιμοθηρίας του homo economicus και την ανταποδοτική λογική του wellfare state. Η παλιά κλασική ψυχιατρική υποβοηθούμενη από μια περιρρέουσα, από τη δεκαετία του ’60 κι έπειτα, ψυχοδυναμική προσέγγιση, διατηρούσαν σε ανεκτά επίπεδα την επαφή της κλινικής σκέψης με τη διάσταση του υποκειμένου. Στην Ελλάδα, ειδικότερα, οι τριτοκοσμικές καθυστερήσεις στον τομέα της αποασυλοποίησης συγκάλυψαν για μεγαλύτερο διάστημα την απουσία θεωρητικού λόγου στους λειτουργούς του χώρου, πολλοί από τους οποίους, και όχι οι χειρότεροι, αναλώθηκαν στο σισύφειο έργο της ανατροπής της κρατικής αβελτηρίας.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η παράδοση στη λογική του DSM, και των γνωσιακών ή συμπεριφορικών παραφυάδων του, αν και παγκόσμια επιδημία, έγινε στη χώρα μας άνευ όρων. Όσοι εργάζονται σε ψυχιατρικά νοσοκομεία και όσοι αποφοιτούν από τις σχολές ψυχολογίας ξέρουν από πρώτο χέρι την ανεπάρκεια γνώσης που βιώνουν. Ήταν λοιπόν καιρός να βγει, τα τελευταία χρόνια, η ψυχανάλυση από τη μακάρια περιχαράκωσή της και να αναμετρηθεί με τις απαιτήσεις αντιμετώπισης της ψυχικής παθολογίας σε όλους τους τομείς όπου αυτή υπεισέρχεται. Σε αυτή την αναγκαιότητα της αναβάθμισης του θεωρητικού λόγου και της θεραπευτικής πρακτικής έρχεται να ανταποκριθεί τούτο το περιοδικό
Το πρώτο τεύχος καταπιάνεται με το ζήτημα της κλινικής προσέγγισης των παιδιών και των εφήβων…
Αλλοτρίωση
Έναν αιώνα μετά τον μικρό Χανς, η ιδέα της ψυχανάλυσης του παιδιού δεν αποτελεί σκάνδαλο. Σήμερα, σε όλα τα περιοδικά ποικίλης ύλης στρατιές «ειδικών» δίνουν συμβουλές για την ανατροφή των παιδιών, για το πώς θα αποφευχθούν τα «ψυχικά τραύματα», για το πώς θα μυηθούν στη σεξουαλικότητα και θ’ αποκτήσουν φυσιολογική κοινωνική ζωή. Το άγχος της «φυσιολογικότητας» στοιχειώνει πλέον μικρούς και μεγάλους. Είναι το σύμπτωμα της εποχής μας, που προσπαθεί να εντάξει σε μετρήσιμα σχήματα το πραγματικό του κάθε υποκειμένου.
Είναι όμως φυσιολογικό πράγμα ο άνθρωπος; Η εμπειρία της ψυχανάλυσης απαντάει αρνητικά. Το ανθρώπινο πλάσμα είναι ον εγγενώς αλλοτριωμένο. Επειδή ορίζεται από την ομιλία, από τη γλώσσα, η πρόσβασή του στην πραγματικότητα του εαυτού του, αλλά και του κόσμου που το περιβάλλει, είναι εξαρχής υπονομευμένη. Το μικρό ζώο, που στην αρχή περπατάει με τα τέσσερα, ύστερα με τα δύο, και τέλος με τα τρία, γίνεται ανθρώπινο υποκείμενο με τίμημα αυτό που ανακάλυψε ο Οιδίποδας, αφού έλυσε το αίνιγμα της Σφίγγας: ότι για να ζήσεις σύμφωνα με την επιθυμία σου, θα θυσιάσεις την απόλαυσή σου. Ο ευνουχισμός, όπως τον ονόμασε ο Φρόιντ, είναι λοιπόν η κατεξοχήν ανθρώπινη συνθήκη. Το ζήτημα είναι πώς, παρ’ όλα αυτά, θα γίνει υποφερτή η ζωή για το υποκείμενο που δεν είχε την τύχη να μη γεννηθεί.
Αυτό που η ψυχανάλυση έχει να πει για τα παιδιά, προϋποθέτει, με άλλα λόγια, την εξής πρωταρχική παραδοχή: οι συνθήκες που προσδιορίζουν το δράμα του υποκειμένου είναι ταυτόχρονα εκείνες που δίνουν και το πλαίσιο στο οποίο θα πορευτεί η ψυχαναλυτική θεραπεία. Αν το δράμα είναι ότι «γεννιόμαστε μέσα στην επιθυμία κάποιων άλλων», το όποιο θεραπευτικό αποτέλεσμα θα έρθει αναλύοντας τις έσχατες συνέπειες αυτής της εγγραφής.
Αυτό αποτυπώνει, μεταξύ άλλων, η συναρπαστική ιστορία της Σάντι, μιας δίχρονης μικρούλας που μεγαλώνει σε δύσκολες συνθήκες σ’ ένα Λονδίνο παραδομένο στους ασταμάτητους βομβαρδισμούς των Ναζί, η οποία όμως δεν φοβάται τις βόμβες αλλά την εφιαλτική φιγούρα ενός σκύλου που στοιχειώνει τα όνειρά της. Χάρη στον Λακάν, που ανέσυρε από την αφάνεια την ευσυνειδησία μιας εκπαιδευόμενης ψυχαναλύτριας, η φοβία της μικρής Αγγλίδας γίνεται θεωρητικό υπόδειγμα, και στέκεται επάξια δίπλα στον διάσημο μικρό Βιεννέζο που ανέλυσε ο Φρόιντ. Η παιδική φοβία δεν είναι διαταραχή γνωσιακού ή συμπεριφορικού χαρακτήρα· είναι η πιο αυθεντική έκφραση του γεγονότος ότι ο εξανθρωπισμός περνάει από την υποταγή στον συμβολικό νόμο του ευνουχσμού…
Φιλοδοξίες
Ο πληρέστατος κλινικός οδηγός για την παιδική φοβία, με τα τρία κείμενα της σχετικής ενότητας, χρωματίζει χαρακτηριστικά το πρώτο αυτό τεύχος. Ο αναγνώστης θα προσανατολιστεί εύκολα στις υπόλοιπες ενότητες, στα θεωρητικά ή εμπειρικά ερεθίσματα που παρέχουν. Θα διαπιστώσει επίσης έμπρακτα βήματα εξόδου της ψυχανάλυσης από τη στενά νοούμενη επικράτειά της. Ο διάλογος με τις ψυχοθεραπευτικές απόπειρες σε ψυχιατρικό περιβάλλον, όπως οι δύο περιπτώσεις εφήβων που εποπτεύονται εδώ, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Το περιοδικό φιλοδοξεί να συμβάλλει στην ψυχαναλυτική κατάρτιση των νέων κλινικών, η οποία προϋποθέτει μεν την προσωπική ανάλυση, αλλά δεν εξαντλείται σ’ αυτήν. Δεν είναι τυχαίο που η δημιουργία του συμβαδίζει με την ίδρυση του Κέντρου Ψυχαναλυτικών Ερευνών της Αθήνας –πρόσφατη θεσμική πρωτοβουλία του Ζακ-Αλέν Μιλέρ-, στο οποίο εντάσσουν τη διδακτική τους δραστηριότητα τα τρία μέλη της συντακτικής επιτροπής (πρβλ. σ. 175). Μια τελευταία, λοιπόν, μα διόλου έσχατη επιδίωξη…
Φορτ-Ντα μεταξύ εκπαιδευομένων και εκπαιδευτών, στον στίβο του πραγματικού της κλινικής.
Η σύνταξη
Βλάσης Σκολίδης
Γωγώ Φουντουλάκη
Φραγκιαδάκη Μαρίνα
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1ου τεύχους Fort-Da
Editorial
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ
Ζίγκμουντ Φρόιντ, Η παιδική γενετήσια οργάνωση
Ζακ Λακάν, Σημείωμα για το παιδί
Ζακ-Αλέν Μιλέρ, Το παιδί και το αντικείμενο
Η ΜΙΚΡΗ ΣΑΝΤΙ
Ανελίζε Σνούρμαν, Μελέτη μιας φοβίας
Ζακ Λακάν, Η φοβία της μικρής Αγγλίδας
Ζακ-Αλέν Μιλέρ, Η περίπτωση της Σάντι κατά τον Ζακ Λακάν
ΚΛΙΝΙΚΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
Εστέλα Σολάνο-Σουάρες, Το απόρριμμα
Καμίλο Ραμίρεζ, Χάρι Πάτερ
Μαρίνα Φραγκιαδάκη, Η μυθοπλασία στην κλινική του παιδιού
Ιωάννα Βεριγάκη, «Είμαι ο σωτήρας του κόσμου»
Γεωργία Φουντουλάκη, Το παιδί ως σύμπτωμα του γονεϊκού ζεύγου
Έλφη Κιλλαχίδου-Λεφέβρ, Αναβάλλοντας τη συνάντηση με το πραγματικό
ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΕΠΟΠΤΕΙΕΣ ΓΙΑ ΔΥΟ ΕΦΗΒΟΥΣ
Βαγγέλης Γρινάκης, Ο έφηβος Γιώργος
Ευθυμία Κατσικανδαράκη, Η περίπτωση της Βιβής
ΛΑΚΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Φρανσουά Ρενιό, Εισαγωγή στην ανάγνωση του εικοστού σεμιναρίου: Ακόμη
Παναγιώτης Βλάχος, Η δομική ανθρωπολογία και η ψυχανάλυση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου