Δημόσιο Σχολείο και Κοινωνική Αλληλεγγύη

του Βασίλη Μπογιατζή, φιλόλογου στη Μέση εκπαίδευση και μέλους του Forum για τη Μεταρρύθμιση στην Εκπαίδευση

Θέλω να ξεκινήσω υπενθυμίζοντας μια από τις καταστατικές αρχές του Forum για τη Μεταρρύθμιση στην Εκπαίδευση: «Ως επιστήμονες και λειτουργοί της εκπαίδευσης οφείλουμε εμείς πρωτίστως να έχουμε λόγο και συγκεκριμένες προτάσεις για την εκπαιδευτική διαδικασία, τη δομή και λειτουργία του δημόσιου σχολείου και τον ρόλο μας ως λειτουργών. Οφείλουμε να επινοήσουμε νέες μορφές αλληλεγγύης και κοινής δράσης με τους μαθητές μας και τους γονείς τους^. νέες μορφές συλλογικής κινητοποίησης με άξονα την υπεράσπιση του δημόσιου εκπαιδευτικού αγαθού, ώστε να έχουμε την κοινωνία στο πλευρό μας». Αν λοιπόν, ήδη από την ιδρυτική μας διακήρυξη συνδέσαμε τον εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό μας ρόλο με αυτόν της υπεράσπισης του δημόσιου αγαθού και της αλληλεγγύης, σήμερα που έχουν καταστεί ευκρινέστατες οι συνέπειες της όποιας ατομικιστικής ή συντεχνιακής ιδιοτέλειας, επείγει, νομίζω, να συγκεκριμενοποιήσουμε το περιεχόμενο αυτής της σύνδεσης.

Με αυτή την έννοια,  θεωρώ ότι η αλληλεγγύη που χρειάζεται να αναδείξουμε, πρέπει κατ’ αρχάς να διακρίνεται από την οποιαδήποτε μορφή φιλανθρωπίας, είτε αυτή είναι κοσμική είτε θρησκευτική.  Κι αυτό γιατί η φιλανθρωπία προϋποθέτει κοινωνική απόσταση και διακρίσεις, τις οποίες και διατηρεί, όπως άλλωστε και
την εξάρτηση του ευεργετούμενου. Απεναντίας, η αλληλεγγύη σχετίζεται με τη συνειδητή επιλογή και βούληση να σταθώ δίπλα σε αυτόν που βιώνει διακρίσεις και ανισότητα, όπως κι εγώ, βασισμένος σε μια επιθυμία ριζικού μετασχηματισμού: ο έλληνας μαθητής/ο μετανάστης μαθητής λ.χ., οι οποίοι γίνονται δέκτες φροντιστηριακών μαθημάτων στο σχολείο, ενδυναμώνονται να πραγματώσουν τις επιλογές τους, άρα και να επιτύχουν την αυτονομία τους. Το μόνο το οποίο αναγνωρίζουν είναι ότι δεν ξόδεψαν τα σχολικά τους χρόνια σε ένα κλίμα χαβαλέ, αλλά έλαβαν ουσιαστική βοήθεια κατά τη διάρκεια μιας επώδυνης διαδικασίας.

Δεύτερον όμως, και πιο σημαντικό, είναι αυτή η έκφραση αλληλεγγύης να έχει έμπρακτο χαρακτήρα. Κι αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να λαμβάνει υπόψη την τωρινή συγκυρία: είναι δυνατό λοιπόν, να αναληφθούν ποικίλα εγχειρήματα ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε σχολικής μονάδας, τα οποία θα περιλαμβάνουν φροντιστηριακά μαθήματα κατευθύνσεων, προετοιμασίας ξένων γλωσσών για τις ξενόγλωσσες φιλολογίες και σχεδίου στη Γ΄ Λυκείου ως έμπρακτα υποκατάστατα -ίσως και πολύ καλύτερα- των προγραμμάτων της Πρόσθετης Διδακτικής Στήριξης και της Ενισχυτικής Διδασκαλίας. Χρειάζεται, με άλλα λόγια, να απαντήσουμε στην κατάσταση που διαμορφώνουν δύο παράγοντες αυτή τη στιγμή: από τη μία πλευρά, τα προγράμματα Πρόσθετης Διδακτικής Στήριξης και Ενισχυτικής Διδασκαλίας έχουν στην ουσία καταργηθεί με αποτέλεσμα να επιδεινώνονται οι κοινωνικές ανισότητες, καθιστώντας δυσβάστακτο για πολλές οικογένειες το κόστος της εκπαίδευσης. Από την άλλη πλευρά, τα κροκοδείλια δάκρυα του επίσημου συνδικαλισμού τα οποία στέρεψαν γρήγορα: όση ήταν η εκτίμηση που έτρεφαν στους θεσμούς αυτούς όταν λειτουργούσαν, τόση ήταν και η αντίδραση τώρα που de facto καταργήθηκαν.

Τέτοιες πρωτοβουλίες χρειάζεται να έχουν μια σαφή πολιτική –με την πλήρη και αυθεντική έννοια- στόχευση: αφενός, την αποκατάσταση του κοινωνικού κύρους του δημόσιου σχολείου, την ανακούφιση γονιών και παιδιών από το άχθος της παραπαιδείας, φροντιστηριακής και ιδιαιτέρων μαθημάτων, που καθιστούν ευφημισμό το συνταγματικό δικαίωμα της δωρεάν παιδείας. Η γενίκευση τέτοιων πρακτικών μπορεί να προσφέρει ακόμη πιο ουσιαστική στήριξη σε εκείνα ιδίως τα κοινωνικά στρώματα που πλήττονται περισσότερο από την κρίση, υφιστάμενα επιπλέον κοινωνικούς και εθνοτικούς αποκλεισμούς. Αφετέρου, επειδή δεν "τα φάγαμε όλοι μαζί", τη διεκδίκηση, από κοινού με δίκτυα γονέων-παιδιών-ανέργων τηςς θεσμοθέτηση και χρηματοδότηση όλων των οργανωτικών μορφών που θα προκύψουν από τη δυναμική και τη δημιουργικότητα των πρακτικών της αλληλεγγύης, ώστε να αποτελέσουν μόνιμους θεσμικούς τύπους στην κατεύθυνση της αναβάθμισης της δημόσιας παιδείας. Μπορούμε ως Forum να διεκδικήσουμε την εξασφάλιση της βιωσιμότητας και μονιμότητας όλων αυτών των πρακτικών μέσω της πρόβλεψης επιβολής ενός φόρου σε εισοδήματα από ένα όριο και πάνω με στόχο τη συγκέντρωση ενός ποσού που θα πιστώνεται απευθείας σε τέτοιες δράσεις.

Πάνω στη βάση που μπορούν να δημιουργήσουν τέτοιου είδους πρωτοβουλίες –ή σ’ αυτή την οποία έχουν ήδη δημιουργήσει, μια που πολλοί εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων έχουν από καιρό δεσμευθεί στην προσφορά και τον κοινωνικό εθελοντισμό, χωρίς να περιμένουν τις ντιρεκτίβες της πολιτικής ηγεσίας ή τη διαχείριση της δημοσιοϋπαλληλικής μιζέριας– είναι δυνατό να στηριχθούν και να διατυπωθούν ευρύτερα σχέδια: προγράμματα για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε μετανάστες, ποικίλα προγράμματα Διά Βίου Μάθησης και καταπολέμησης του αναλφαβητισμού, επέκταση των  Σχολείων  Δεύτερης Ευκαιρίας. Επίσης, θα μπορούσαν να προταθούν ακόμη πιο τολμηρές προτάσεις, οι οποίες θα αφορούσαν π.χ. την οργανωμένη και θεσμικά κατοχυρωμένη λειτουργία ενδοσχολικών προγραμμάτων φροντιστηρίου/ξένων γλωσσών κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Δεν υπάρχει όμως λόγος να προκαταλάβουμε τις μορφές της δημιουργικής αλληλεγγύης. Τα σχολεία που διδάσκουμε αναμένουν τις πρωτοβουλίες μας και η φιλόξενη σελίδα του Forum μπορεί να αποτελέσει το βήμα προβολής τους, αλλά και τον προβληματισμό που τις υποβαστάζει. Αν και θα φανεί απόλυτο, ενδεχομένως δεν υπάρχει άλλη επιλογή αν θέλουμε να χαράξουμε ένα δρόμο: αντίστασης ενάντια στην καθύβριση του δημοσίου και της καθολικότητας στη βάση απτών επιχειρημάτων και όχι γενικόλογων διακηρύξεων^.   σύγκρουσης  με την εσωτερική/κλαδική μιζέρια^. συμμαχίας με την κοινωνία στη βάση της ισότητας και της αλληλεγγύης, έχοντάς τη δίπλα και μαζί μας κι όχι απέναντι.