Debate μεταξύ δύο καθηγητριών για το νομοσχέδιο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

από τα Νέα

Η αναμονή τελείωσε. Ο νέος νόμος-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια έφτασε έξω από τις πύλες του Κοινοβουλίου, με σοβαρή την πιθανότητα να ψηφισθεί την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου. Ο νόμος παρουσιάζεται επίσημα στο Υπουργικό Συμβούλιο την ερχόμενη Τρίτη ή Τετάρτη και αμέσως μετά κατατίθεται στη Βουλήγια να ξεκινήσει η διαδικασία συζήτησής του. Τις προηγούμενες ημέρες ωστόσο προκάλεσε οξύτατες αντιπαραθέσεις και debates μεταξύ πολιτικών και πανεπιστημιακών κύκλων. Παρακάτω παραθέτουμε τις βασικότερες αλλαγές που φέρνει ο νόμος, τις οποίες και σχολιάζουν δύο αναπληρώτριες καθηγήτριες, με εμπειρία χρόνων στα ελληνικά πανεπιστήμια, η κάθε μία από τη δική της οπτικήγωνία. Γιατί «Ναι» (Βάσω Κιντή) στον νέο νόμο και γιατί «Οχι» (Ευγενία Μπουρνόβα)... 
1. Συμβούλια Διοίκησης και πρυτάνεις οι οποίοι διορίζονται και παύονται απόαυτά.Τα Συμβούλια θα αποτελούνται από 15 μέλη. Τα οκτώ θα είναι εκλεγμέναεσωτερικά μέλη του ιδρύματος (επτά ή τέσσερις καθηγητές και ένας εκπρόσωπος των φοιτητών).Τα υπόλοιπα επτά θα είναι προσωπικότητες εκτός πανεπιστημίου που θα εκλέγονται πάντως από τα ίδια. 

«Εξασφαλίζει, κατ΄ αρχάς, την ανεξαρτησία όσων ασκούν διοίκηση από αυτούς τους οποίους διοικούν. Με το ισχύον σύστημα ένας πρύτανης είναι απίθανο να ελέγξει αυτούς που τον εκλέγουν. Πρύτανης και μέλη ΔΕΠ συσπειρώνονται εναντίον του υπουργείου και αντιμετωπίζουν το πανεπιστήμιο ως ιδιοκτησία τους χωρίς να λογοδοτούν πουθενά. Τα πανεπιστήμια όμως ανήκουν στην κοινωνία. Τα εξωτερικά μέλη στα συμβούλια από τα οποία θα εκλέγεται ο πρύτανης και στα οποία θα λογοδοτεί, αντιπροσωπεύουν, συμβολικά, την κοινωνία». 
Βάσω Κιντή (+)

«Η συνταγματικά κατοχυρωμένη “πλήρης αυτοδιοίκηση” των ΑΕΙ επιτάσσει να εκλέγονται ο πρύτανης, οι αντιπρυτάνεις, οι κοσμήτορες, οι πρόεδροι τμημάτων από τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας. Με τη νέα ρύθμιση η ακαδημαϊκή διοίκηση περνά από τον εκλεγμένο πρύτανη και το αντιπροσωπευτικό συλλογικό όργανο της Συγκλήτου σε ένα ολιγαρχικό Συμβούλιο, στο οποίο προεδρεύει, συγκεντρώνοντας όλες τις κρίσιμες αρμοδιότητες, προσωπικότητα εκτός πανεπιστημίου. Εξωτερικός από το πανεπιστήμιο πρύτανης φαίνεται στην καλύτερη περίπτωση... αδύνατον και στη χειρότερη καταστρεπτικό. Συμφωνούμε με τη συγκρότηση ενός εποπτικού οργάνου των ΑΕΙ, ως θεσμικού αντιβάρου στην αυτοδιοίκησή τους, όχι όμως με την εκχώρηση όλων των διοικητικών εξουσιών σε κλειστές ομάδες, προερχόμενες εντός ή εκτός πανεπιστημίου». 
Ευγενία Μπουρνόβα (-) 

2. «Αιώνιοι φοιτητές».Εάν φοιτητής δεν εγγραφεί σε δύο συνεχόμενα εξά μηνα διαγράφεται. 

(+) «Είναι σίγουρο ότι η φοιτητική ιδιότητα πρέπει να συνδέεται με τη συμμετοχή στην ακαδημαϊκή ζωή».


(-) «Θα προτιμούσα η Πολιτεία να έδινε περισσότερη προσοχή στις αιτίες που δημιουργούν τους “αιώνιους φοιτητές”, στα κίνητρα για την εξάλειψή τους και όχι στην τιμωρία τους. Το σύστημα εκπαίδευσης στη δευτεροβάθμια και εισαγωγής στην τριτοβάθμια δημιουργούν κουρασμένους από τα φροντιστήρια και αδιάφορους φοιτητές, διότι τελικά σπουδάζουν ένα αντικείμενο που δεν τους ενδιαφέρει». 

3. Τριετείς σπουδές στα ΑΕΙ και απαραίτητη γνώση μιας ξένης γλώσσας για την απόκτηση πτυχίου.Οι σπουδές διαρθρώνονται σε τρεις κύκλους. Ο πρώτος για προγράμματα σπουδών με μαθήματα που αντιστοιχούν κατ΄ ελάχιστον σε 180ακαδημαϊκές μονάδες (3 έτη).Ο δεύτερος για μεταπτυχιακά με μαθήματα πουαντιστοιχούν σε 60 ως 120 μονάδες.Ο τρίτος για διδακτορικές σπουδές με μαθήματα που αντιστοιχούν σε 60 ως 120 μονάδες και στην εκπόνηση διδακτορικής διατριβής. 

(+) «Είναι θετικό να δίνεται η δυνατότητα στα πανεπιστήμια να προσφέρουν διαφόρων τύπων προγράμματα και πτυχία και να εναρμονίζονται με τον ευρωπαϊκό χώρο. Σήμερα προγράμματα εκτείνονται σε πολλά έτη όχι επειδή το απαιτεί το επιστημονικό αντικείμενο, αλλά διότι οι καθηγητές φορτώνουν το πρόγραμμα με μαθήματα της στενής ειδικότητάς τους. Επίσης θεωρώ θετική την εισαγωγή μαθημάτων στις διδακτορικές σπουδές για σφαιρικότερη γνώση». 


(-) «Ο τριετής κύκλος αντιβαίνει σε επικρατούσες αντιλήψεις για τον επαρκή χρόνο πρόσληψης της επιστημονικής γνώσης. Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες υιοθέτησαν αυτή τη διάρθρωση των σπουδών (3+2+3), βιώνουν σήμερα τις αρνητικές συνέπειες εφαρμογής της. Στο όνομα της προσαρμογής, με 10 χρόνια καθυστέρηση προς τα ευρωπαϊκά δεδομένα, δεν πρέπει να υποτιμηθούν οι αρνητικές αυτές εμπειρίες». 

4. Η χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό κατανέμεται βάσει αντικειμενικών κριτηρίων και δεικτών. Προβλέπεται μπόνους αναλόγως επίτευξης στόχων. 

(+) «Καλώς συνδέεται η χρηματοδότηση με την αξιολόγηση. Η σύνδεση αυτή δεν πρέπει να είναι μόνο “τιμωρητική”, αλλά επίσης υποστηρικτική και στρατηγική. Δηλαδή μπορεί να αυξάνεται η χρηματοδότηση ιδρυμάτων που υστερούν ώστε να βελτιωθούν σε τομείς που κρίνονται στρατηγικά αναγκαίοι. Κρίσιμο ζήτημα θα είναι οι δείκτες που θα χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση. Πέρα από τους ακαδημαϊκούς θα έβλεπα και δείκτες όπως: παρουσία γυναικών στον φοιτητικό και διδακτικό πληθυσμό, προσβασιμότητα ξένων φοιτητών και μειονοτήτων». 

(-) «Παρόμοια κριτήρια ισχύουν και τώρα, αλλά υπάρχει σχετική αδιαφάνεια στην τελική χρηματοδότηση και στις έκτακτες επιχορηγήσεις. Υπάρχουν όμως και άλλα κριτήρια που δεν φαίνεται να απασχολούν το υπουργείο, όπως η ύπαρξη ή μη κατάλληλων ιδιόκτητων υποδομών και εξοπλισμένων εργαστηρίων, το γεγονός ότι ένα τμήμα έχει ανελαστικές δαπάνες ανεξάρτητα του αριθμού των φοιτητών, η προσέλκυση μεταδιδακτόρων, η έρευνα, κλπ. Τέλος, η διαπραγμάτευση της χρηματοδότησης δεν μπορεί να γίνεται με την ΑΔΙΠ που πρέπει να έχει αποκλειστικά τον ρόλο του αξιολογητή και όχι και του χρηματοδότη, που αποτελεί ρόλο του υπουργείου». 

5. Αξιολόγηση καθηγητών ανά πέντε χρόνια και επιπτώσεις σε περίπτωση αρνητικής έκθεσης. 

(+) «Πολλοί καθηγητές της πρώτης βαθμίδας σήμερα, επειδή δεν κρίνονται επί μακρόν και δεν λογοδοτούν πουθενά, αδρανούν τελείως ακαδημαϊκά και επιδίδονται σε άλλες δραστηριότητες, όπως η καταδυνάστευση του διδακτικού προσωπικού χαμηλοτέρων βαθμίδων, δημιουργώντας δίκτυα εξάρτησης και ασκώντας συχνά ωμούς εκβιασμούς. Είναι μέτρο που έγινε με ικανοποίηση δεκτό στην πανεπιστημιακή κοινότητα». 

(-) «Η αξιολόγηση πρέπει να διαφοροποιείται από την πλημμελή εκτέλεση καθηκόντων, η οποία ασφαλώς πρέπει να τιμωρείται ανεξαρτήτως βαθμίδας ή θέσεως. Το υπουργείο προβάλλει ως αλαζονικός τιμωρός των δήθεν ανόμων καθηγητών. Το έργο των καθηγητών περιλαμβάνεται στους πίνακες αξιολόγησης των Τμημάτων, συνεπώς η πολιτεία έχει την ευχέρεια να διακρίνει τη συνεισφορά τους στην επιστήμη, στο πανεπιστήμιο και στην κοινωνία. Για αυτό και η διάταξη αφήνει περιθώρια να ερμηνευτεί ως εκ του πονηρού. Αποτελεσματικότερη κατεύθυνση συνιστά η απαίτηση για την αφοσίωση των καθηγητών στα τυπικά καθήκοντα που ορίζει ο νόμος». 

6. Κατάργηση της βαθμίδος του λέκτορα και μονιμοποίηση στη βαθμίδα τουαναπληρωτή καθηγητή.Οι επίκουροι καθηγητές εκλέγονται με τετραετή θητεία, με δυνατότητα ανανέωσης για άλλη μία,ύστερα από κρίση. 

(+) «Το σχήμα αυτό εναρμονίζεται με τις διεθνείς πρακτικές». 

(-) «Η κατάργηση του λέκτορα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί θετικά με δεδομένο ότι οι νέοι επιστήμονες έχουν αυξημένα προσόντα (συχνά ανώτερα των καθηγητών οι οποίοι τους κρίνουν) και η πρώτη εκλογή καθυστερεί αρκετά. Παρατηρείται όμως μια γενικότερη στροφή στην ενίσχυση της πρώτης βαθμίδας στα όργανα, στις επιτροπές εκλογών, κτλ., γεγονός που προσδίδει αυταρχικό χαρακτήρα στο σύστημα. Επιχειρείται μήπως η “επιστροφή της έδρας”; Οι διαδικασίες εκλογής και εξέλιξης, και κυρίως οι λίστες εκλεκτόρων, δεν μπορεί να επαφίενται εξ ολοκλήρου στο αδιαφανές και ανέλεγκτο Συμβούλιο Ιδρύματος». 

7. Καταργείται η νομική υπόσταση του ασύλου. Υπεύθυνος για την ακαδημαϊκήελευθερία έρευνας-διδασκαλίας και την προστασία προσωπικού και πανεπιστημίουείναι ο πρύτανης. 

(+) «Θεωρώ ότι καλώς αποϊδεολογικοποιείται και αντιμετωπίζεται ως ζήτημα φύλαξης. Τα ίδια τα πανεπιστήμια πρέπει να βρουν τρόπους να εξασφαλίζουν την ακαδημαϊκή ελευθερία και τη διακίνηση των ιδεών (που είναι περισσότερο θέμα κλίματος και όχι χώρου), καθώς και την προστασία της περιουσίας τους». 

(-) «Το πανεπιστημιακό άσυλο δεν μπορεί να εξεταστεί χωριστά από τη γενικότερη “ασυλία” που επικρατεί στη χώρα. Θεσπίστηκε για την προστασία της ελεύθερης διακίνησης ιδεών και της κριτικής σκέψης και όχι για την παρεμπόδισή της (που συμβαίνει συχνά) ή για ποινικά κολάσιμες πράξεις. Το ίδιο όμως δεν ισχύει για τη βουλευτική ασυλία; Τι να πούμε για την αστυνομική ασυλία ή εκείνη των κουκουλοφόρων; Ποιος δίνει το παράδειγμα στη χώρα;». 

8. Κάθε σχολή οργανώνει διαφορετικά προγράμματα σπουδών. Η εισαγωγή των πρωτοετών φοιτητών θα γίνεται σε σχολές αντί τμημάτων. 

(+) «Η ενδυνάμωση των σχολών επιτρέπει την ευελιξία στην ανάπτυξη προγραμμάτων σπουδών και ενισχύει την κινητικότητα των φοιτητών. Ωστόσο πιστεύω ότι μια δομή τμημάτων πρέπει να διατηρηθεί ώστε να έχουν την ευθύνη των επιστημονικών περιοχών κάποια σταθερά σώματα». 

(-) «Αντί να ενισχύσει την αποτελεσματική διατμηματικότητα και τη διεπιστημονικότητα που υπάρχει σήμερα έρχεται να τις καταργήσει ως ακαδημαϊκές και διοικητικές μονάδες. Ετσι όμως επιστρέφουμε στο παρελθόν, όταν φιλόλογοι, ιστορικοί και φιλόσοφοι έβγαιναν μόνον από τη Φιλοσοφική. Πάει... περίπατο η ειδίκευση στο επιστημονικό πεδίο, αφού βάλλεται η ολοκλήρωση ενός κύκλου μαθημάτων εντός του, κινδυνεύοντας να συρρικνωθεί η επιστημονική επάρκεια του φοιτητή». 

9. Η ίδρυση, κατάργηση ή συγχώνευση σχολών και ιδρυμάτων πρέπει να είναι σύμφωνη με τις δυνατότητες της εθνικής οικονομίας και τον περιφερειακόχωροταξικό σχεδιασμό. 

(+) «Ακόμη κι αν δεν υπήρχε οικονομικό πρόβλημα θα έπρεπε να γίνουν αναδιαρθρώσεις ιδρυμάτων και σχολών. Χρειάζεται εξορθολογισμός· να μην ιδρύονται σχολές στις περιφέρειες υπουργών και βουλευτών. Ούτε ομάδες καθηγητών να παίρνουν δώρο ένα τμήμα. Κάθε πανεπιστήμιο πρέπει να συγκεντρώνει αρκετές σχολές και να προσφέρει στους φοιτητές ένα campus όπου θα γνωρίζονται, συνομιλούν και συνεργάζονται». 

(-) «Η προχειρότητα με την οποία η Πολιτεία ως σήμερα ίδρυε ΑΕΙ-ΤΕΙ συνεχίζεται τώρα που απειλεί ότι θα τα κλείσει με συνοπτικές διαδικασίες, ενώ εξίσου πρόχειρη φαίνεται η διάταξη για σύνταξη εθνικής στρατηγικής για την εκπαίδευση κάθε τετραετία, όταν οι χώρες στις οποίες θέλουν να μοιάσουμε έχουν σχεδιασμό με ορίζοντα τουλάχιστον δεκαετίας. Προτείνεται η αναδιάταξη να γίνει αφού πρώτα ξεκαθαριστούν το όραμα για την εικοσαετία, οι στόχοι για τη δεκαετία (βλέπε, στόχους προγράμματος Ευρώπη 2020), αφότου αξιολογηθεί το σύστημα και αναπτυχθεί συντεταγμένος διάλογος με τους εμπλεκόμενους». 

+1 απόλυτη συμφωνία

Ανώνυμες εταιρείες και Νομοθετικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου στη διαχείρισητης περιουσίας των πανεπιστημίων. 

«Η ρύθμιση επιχειρεί να παρακάμψει γραφειοκρατίες και δυσκαμψίες του δημόσιου λογιστικού, ο έλεγχος του οποίου συχνά παγιδεύεται σε ακραίες τυπικότητες. Οι διοικήσεις σήμερα αναγκάζονται να παρανομούν συνεχώς για να αντεπεξέλθουν σε στοιχειώδεις υποχρεώσεις τους. Ωστόσο, πρέπει να υπάρχει σοβαρός ουσιαστικός έλεγχος των Προσώπων αυτών». 
Βάσω Κιντή (+)

«Δεν έχουμε αντίρρηση για χρηματοδοτικές εισροές από τον ιδιωτικό τομέα, αρκεί βεβαίως να μη θιγεί η προώθηση της βασικής έρευνας. Σαφώς συναινούμε στην αξιοποίηση επιτέλους των περιουσιών των πανεπιστημίων, ένα πεδίο όπου έχει σημειωθεί εξαιρετική καθυστέρηση αφού το σημερινό σύστημα σχετικά με την αξιοποίηση της περιουσίας, διαχείρισης κληροδοτημάτων, κτλ., είναι ιδιαίτερα γραφειοκρατικό, αντιπαραγωγικό και τελικά αδιαφανές». 
Ευγενία Μπουρνόβα (+)