Για το ΝΕΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

του Λεωνίδα Καστανά

Η δευτεροβάθμια Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση (ΤΕΕ)  βρίσκεται σήμερα σε πλήρη ανυποληψία. Και όμως τα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ) και οι επαγγελματικές σχολές (ΕΠΑΣ) θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια λύση στην ανεργία των νέων της χώρας  και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη και την έξοδο από την βαθιά κρίση.  Αρκεί να καταφέρουν να εκπληρώσουν σε κάποιο βαθμό τους λόγους για τους οποίους ιδρύθηκαν. Δηλαδή να παρέχουν αξιόπιστα επαγγελματικά εφόδια και πραγματικές γνώσεις γενικής παιδείας.

Μερικά δεδομένα

1. Η ΤΕΕ παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια αισθητή μείωση μαθητών (τριών). Από 160.000 μαθητές το 2002-03 σε 108.000 το 2008-09. Σήμερα πρέπει να έχει κατέβει ΄κάτω από τις 90.000.

2. Το ποσοστό των αποφοίτων του Γυμνασίου που επιλέγουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στα ΕΠΑΛ είναι 25% , ενώ στα ΓΕΛ 75%. Αντίθετα στις χώρες της ΕΕ τα ποσοστά είναι αντίστροφα. Από αυτούς το 14% επιλέγει τις ΕΠΑΣ που δεν οδηγούν στα ΑΕΙ, δεν διδάσκουν γενικά μαθήματα και  δεν δίνουν απολυτήριο λυκείου.

3. Οι διεθνείς στατιστικές προβλέπουν, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου, αισθητή αύξηση στη ζήτηση νέων με μεσαία προσόντα  (τεχνολόγοι, τεχνικοί βοηθοί, υπάλληλοι γραφείου).

Τα χαρακτηριστικά του μαθητικού δυναμικού της ΤΕE:

1. Την ΤΕΕ στη χώρα μας την  επιλέγουν μαθητές με μαθησιακά προβλήματα, με ελλείψεις σε στοιχειώδεις γνώσεις γλώσσας και μαθηματικών, με κακές επιδόσεις στο Γυμνάσιο ( γενικός βαθμός απολυτηρίου γυμνασίου έως 13), ή αδυναμία να περάσουν με επιτυχία την Α λυκείου των ΓΕΛ. Οι ελλείψεις που μεταφέρουν οι μαθητές από το Γυμνάσιο είναι καθοριστικές για τη συνέχεια των σπουδών τους.

2. Την ΤΕΕ επιλέγουν κυρίως παιδιά από φτωχές οικογένειες, μετανάστες, ή παιδιά με οικογενειακά προβλήματα. Η ανάγκη να εργαστούν άμεσα και η αδυναμία να πληρώσουν τα φροντιστήρια παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιλογή τους. Η οικονομική κατάσταση αλλά και το μορφωτικό επίπεδο των οικογενειών τους δεν επιτρέπει να έχουν φροντιστηριακή βοήθεια στο Γυμνάσιο. Οι καθοριστικές αδυναμίες του αναλυτικού προγράμματος του Γυμνασίου (πολλά και εκτεταμένα αντικείμενα, χωρίς συγκεκριμένες και κατάλληλες στοχεύσεις) αδικούν πρώτα και κύρια τους αδύναμους και απροστάτευτους μαθητές (τριες).

3. Στην ΤΕΕ παρατηρείται διαρροή μαθητών σε ποσοστό 23% προς την ανειδίκευτη εργασία ( γκαρσόνια, πωλητές κλπ) με αρνητικές συνέπειες για τη μετέπειτα ζωή τους. Το αντίστοιχο ποσοστό στα ΓΕΛ κυμαίνεται στο 3%.

4. Οι μαθητές της ΤΕΕ παρουσιάζουν αυξημένα ποσοστά νεανικής παραβατικότητας και αντικοινωνικής συμπεριφοράς, σε σχέση με τους μαθητές των ΓΕΛ.

5. Στα σημερινά ΕΠΑΛ οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν Απολυτήριο Λυκείου ισότιμο με αυτό του ΓΕΛ και πτυχίο ειδικότητας ( επιπέδου Β σύμφωνα με την οδηγία 36/2005 που ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με το ΠΔ 38/2010) μετά από ενδοσχολικές εξετάσεις. Οι εξετάσεις  και τα αποτελέσματα είναι τελείως αναξιόπιστα.

6. Ένα 25% των μαθητών της ΤΕΕ  που επιτυγχάνει στα ΑΕΙ (Ανώτατα ΤΕχνολογικά Ιδρύματα) αντιμετωπίζει σημαντικές δυσκολίες στο να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των σχολών αυτών και εγκαταλείπει, λόγω μεγάλων ελλείψεων στα Μαθηματικά, τη Φυσική, τη Χημεία. Αντιθέτως οι απόφοιτοι της ΤΕΕ τα καταφέρνουν πολύ καλύτερα στα εργαστήρια των ΑΕΙ λόγω της μαθητείας τους στα αντίστοιχα εργαστήρια των ΕΠΑΛ.

Τα χαρακτηριστικά του συστήματος σπουδών

1. Το πρόγραμμα των ΕΠΑΛ περιλαμβάνει διδασκαλία μαθημάτων Γενικής Παιδείας και μαθήματα ειδικότητας. Δεν υπάρχει πρακτική πτυχιακή άσκηση κατά τη διάρκεια των σπουδών. Δεν πραγματοποιούνται πλέον ούτε συστηματικές επισκέψεις σε πραγματικούς χώρους εργασίας.

2. Η ύλη των γενικών μαθημάτων είναι υψηλού επιπέδου για τις δυνατότητες αυτών των μαθητών, είναι επιπέδου ΓΕΛ και διδάσκονται από βιβλία του ΓΕΛ. Οι παρεχόμενες γνώσεις  είναι συχνά τελείως άσχετες με τις αντίστοιχες ειδικότητες και συναντούν τη δικαιολογημένη αδιαφορία των μαθητών. Η βεβαιότητα ότι στο τέλος της Γ λυκείου θα πάρουν, σε ποσοστό 99%, Απολυτήριο και Πτυχίο μαζί με τις εγγενείς αδυναμίες τους κάνει τους μαθητές(τριες) ιδιαίτερα αδιάφορους για τα μαθήματα αυτά.

3. Τα θεωρητικά μαθήματα ( πχ ηλεκτροτεχνία, θερμοδυναμική, ψηφιακά ηλεκτρονικά)  που υποστηρίζουν τα μαθήματα ειδικότητας είναι σχεδόν σε επίπεδο Πολυτεχνείου, αδύνατο να προσεγγιστούν ακόμα και από όσους προσπαθούν. Τα βιβλία είναι συνήθως κακή συρραφή από αντίστοιχα του Πολυτεχνείου και αδυνατούν να προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια. Ακόμα και τα βιβλία των εργαστηρίων πρέπει να εκλαϊκευτούν από τους διδάσκοντες για να γίνουν κατανοητά.

4. Τα εργαστηριακά κέντρα (ΣΕΚ)  των αστικών κέντρων είναι επαρκώς εξοπλισμένα , κάτι που δεν συμβαίνει με τα αντίστοιχα της επαρχίας. Ωστόσο λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων και των συνεχώς αυξανόμενων αναγκών της αγοράς χρειάζονται επικαιροποίηση κάτι που σήμερα δεν είναι εύκολο λόγω ελλείψεως χρημάτων.

Το εκπαιδευτικό προσωπικό

Στα ΕΠΑΛ διδάσκουν:

Καθηγητές πανεπιστημιακής εκπαίδευσης (ΠΕ) που διδάσκουν τα μαθήματα γενικής παιδείας, τα θεωρητικά των τεχνικών μαθημάτων και κάποιοι και τα εργαστηριακά μαθήματα. Είναι πολύ καλά καταρτισμένοι και ικανοί να βγάλουν εις πέρας την αποστολή τους.

«Καθηγητές» τεχνικής εκπαίδευσης (ΤΕ) οι οποίοι είναι απόφοιτοι τεχνικών σχολών (ΤΕΣ) ή τεχνικών λυκείων, άλλων εποχών, δηλαδή έχουν πτυχίο αντίστοιχο με αυτό που θέλουν να πάρουν οι μαθητές τους. Η πλειοψηφία τους δεν έχει επαρκή ή και καθόλου παιδαγωγική κατάρτιση. Έχουν εγκαταλείψει συνήθως εδώ και πολλά χρόνια το επάγγελμα που έκαναν στον ιδιωτικό ή δημόσιο τομέα και δεν έχουν ούτε τις γνώσεις, αλλά ούτε και τη δυνατότητα να διδάξουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι εδώ και πολλά χρόνια έχει διακοπεί οποιοδήποτε πρόγραμμα μετεκπαίδευσης και επιμόρφωσης αυτής της κατηγορίας εκπαιδευτικών.

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο σημαντικά αντικίνητρα που αποτρέπουν οποιονδήποτε επαγγελματία να εισέλθει στο χώρο της εκπαίδευσης: δεν αναγνωρίζεται μισθολογικά η προϋπηρεσία του και δεν επιτρέπεται η παράλληλη απασχόλησή του στον ιδιωτικό τομέα.
Οι καθηγητές τεχνολογικής εκπαίδευσης θα πρέπει, αφενός να αμείβονται για τις γνώσεις τους και αφετέρου να μπορούν να διατηρούν την επαφή τους με την αγορά και τις εξελίξεις. Εννοείται βέβαια πως απαραίτητη προϋπόθεση για να διδάσκουν θα πρέπει να είναι η αξιολόγηση, τόσο των επιστημονικών όσο και των παιδαγωγικών τους ικανοτήτων.

Από τα στοιχεία που προαναφέραμε βγαίνουν αβίαστα κάποια συμπεράσματα:

Α. Την ΤΕΕ επιλέγουν κατά κύριο λόγο μαθητές και μαθήτριες «χαμηλών δυνατοτήτων», που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν το ΓΕΛ και να εισαχθούν στα ΑΕΙ. Μαθητές από φτωχά λαϊκά στρώματα και μετανάστες που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να παρακολουθήσουν φροντιστήρια και να στηριχθούν οικονομικά ώστε να συνεχίσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Μαθητές και μαθήτριες που δεν έχουν λιγότερο μυαλό, αλλά επιλέγουν εκούσια ή ακούσια να αποκτήσουν επαγγελματικά εφόδια ώστε να βγουν άμεσα στην αγορά εργασίας.

Β. Το σύστημα σπουδών στα ΕΠΑΛ χαρίζει στην κυριολεξία τίτλους σε μαθητές και μαθήτριες. Τόσο το Απολυτήριο Λυκείου, όσο και το Πτυχίο Ειδικότητας λαμβάνονται μετά από εξετάσεις στο σχολείο τους με βαθμολόγηση από τους διδάσκοντες οι οποίες είναι σχεδόν προσχηματικές και τελείως αναξιόπιστες. Ακόμα και η ανεπαρκής παρακολούθηση  ( πολλές απουσίες) συχνά δεν είναι πρόβλημα. Αυτό το καθεστώς έχει παγιωθεί συνολικά στη ΜΕ και είναι αποτέλεσμα των επιλογών όλου του πολιτικού συστήματος. Τα ΕΠΑΛ θεωρούνται από το Σύστημα ως parking παιδιών ενός κατώτερου θεού. Το ίδιο το Σύστημα έχει απαξιώσει τις σπουδές και τους τίτλους που παρέχει. Στην ουσία βγάζει ανειδίκευτους εργάτες. Τα παιδιά το γνωρίζουν αυτό και δεν έχουν κανένα κίνητρο να ασχοληθούν σοβαρά, να παρακολουθήσουν τις σπουδές, να προσπαθήσουν αφού είναι σίγουρα ότι αν αντέξουν τρία χρόνια στα σχολεία αυτά στο τέλος θα πάρουν τα «χαρτιά» και θα φύγουν. Το ζήτημα είναι ότι μετά δεν έχουν να πάνε πουθενά γιατί είναι τελείως άοπλα.

Τι θα μπορούσε να γίνει:

Είναι σαφές ότι η ΤΕΕ είναι πολύτιμη γιατί μπορεί να οδηγήσει στην αγορά εργασίας. Είναι ακόμα σαφέστερο ότι κάποια παιδιά δεν θέλουν ή δεν μπορούν να αποκτήσουν ένα πραγματικό απολυτήριο λυκείου, ή τεχνικές γνώσεις υψηλού επιπέδου. Για τα παιδιά αυτά υπάρχουν οι επαγγελματικές σχολές (ΕΠΑΣ), οι σχολές μαθητείας του ΟΑΕΔ και διαφόρων Υπουργείων, οι οποίες μπορούν να τους δώσουν επαγγελματικά εφόδια. Όλες αυτές οι διάσπαρτες Τεχνικές Σχολές πρέπει να ενοποιηθούν υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εργασίας, να εκσυγχρονιστούν και να αναμορφώσουν τα προγράμματα σπουδών τους. Είναι απαραίτητο να συζητήσουμε και πάλι, υπό το πνεύμα των σημερινών αναγκών και των τεχνολογικών εξελίξεων, ποιες τεχνικές ειδικότητες θα καλύπτουν τα ΕΠΑΛ και ποιες οι Σχολές Μαθητείας καθώς και το είδος των επαγγελματικών προσόντων που δίνουν.

  

Με δεδομένο ότι άμεσα θα ακολουθήσουν και άλλα σχέδια «ΑΘΗΝΑ» η στρόφιγγα που οδηγεί στα ΑΕΙ θα κλείσει ακόμα περισσότερο. Η χώρα δεν έχει ανάγκη τον αριθμό των επιστημόνων που παράγει, αλλά δεν έχει και την οικονομική δυνατότητα να συντηρεί 384 πανεπιστημιακά τμήματα με χιλιάδες φοιτητές πολλοί από τους οποίους στην πραγματικότητα δεν φοιτούν.

Συνεπώς, αναμένεται μια υποχρεωτική στροφή προς την ΤΕΕ. Αν μάλιστα οριστεί ένα αυξημένο ποσοστό εισαγωγής στην τριτοβάθμια τεχνολογική εκπαίδευση (ΑΕΙ) από τα ΕΠΑΛ αυτό θα ενισχύσει το ρεύμα των αποφοίτων του Γυμνασίου προς αυτά.

Θα πρέπει όμως τα ΕΠΑΛ να είναι έτοιμα να τους υποδεχθούν. Πως;

1. Με αναμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων τους και των σχολικών βιβλίων έτσι ώστε να είναι κατανοητά από τους μαθητές, αλλά και να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Τα μαθήματα γενικής παιδείας θα πρέπει να προσαρμοστούν στο είδος του σχολείου. Τα Αγγλικά πρέπει να στραφούν προς την τεχνική ορολογία. Οι Φυσικές Επιστήμες και τα Μαθηματικά να προσαρμοστούν ανάλογα ώστε να δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές να συνεχίσουν στα ΑΕΙ αλλά και να καλύψουν θεωρητικά τις τεχνικές τους γνώσεις. Εδώ το σύστημα PISA θα μπορούσε να είναι μια λύση.

2. Με επικαιροποίηση των εργαστηριακών τους ασκήσεων, του εξοπλισμού και των υλικών που χρησιμοποιούν. Η έλλειψη των οικονομικών πόρων είναι ευκαιρία να οδηγήσει στη θεσμοθέτηση των χορηγιών στα τεχνικά σχολεία. Είναι μια πρακτική που ισχύει σε όλες τις αναπτυγμένες τεχνολογικά  χώρες. Επιτέλους να «εισέλθουν» οι τεχνικές εταιρίες και οι μεγάλες επιχειρήσεις στα ΕΠΑΛ, να συνεισφέρουν με εργαστηριακά υλικά και μεθόδους διδασκαλίας,  να δώσουν τεχνογνωσία, να βοηθήσουν στα προγράμματα επιμόρφωσης των καθηγητών.  Η ζεύξη των ΕΠΑΛ με την Αγορά θα δώσει λύση και στο πρόβλημα της Πρακτικής Άσκησης, πράγμα απαραίτητο για την αξιόπιστη και ουσιαστική εκπαίδευση των μαθητών.

3. Με αλλαγή στο διοικητικό σύστημα των σχολείων. Τα ΕΠΑΛ μαζί με τα ΣΕΚ είναι μεγάλοι εκπαιδευτικοί οργανισμοί, με τεράστιες ευθύνες, φρικτή γραφειοκρατία και «δύσκολα παιδιά». Είναι ανάγκη να διοικούνται από Σχολικά Συμβούλια στα οποία θα συμμετέχουν ο διευθυντής, οι υποδιευθυντές, εκπρόσωποι των καθηγητών των βασικών ειδικοτήτων, εκπρόσωποι των χορηγών, των γονέων, του Δήμου. Η γραφειοκρατία πρέπει να μειωθεί δραστικά γιατί είναι εμπόδιο στο εκπαιδευτικό έργο.  Δεν είναι δυνατόν οι καθηγητές να ασχολούνται με τις άδειες παραμονής των μεταναστών, με τη μετάφραση των ονομάτων τους στην Ελληνική, με την εγκυρότητα των πιστοποιητικών που αυτοί προσκομίζουν προκειμένου να εγγραφούν στο σχολείο. Ακόμα θα πρέπει να δοθεί ένα τέλος στην αθλιότητα της «δικαιολόγησης» των απουσιών. Να καθοριστεί ένα όριο (πχ 100 απουσίες) το οποίο και να τηρείται. Οι απουσίες κάθε μιας ημέρας να καταγράφονται σε ένα κεντρικό  διαδικτυακό σύστημα και να κλειδώνουν. Να μην υπάρχουν δικαιολογημένες ή αδικαιολόγητες απουσίες. Φυσικά και θα πρέπει να υπάρχει μέριμνα για ειδικές περιπτώσεις νοσηλείας σε νοσοκομείο κλπ.

4. Με ψυχολογική υποστήριξη των μαθητών. Στα ΕΠΑΛ, ο αριθμός των «δύσκολων παιδιών» των μαθητών με μύρια τόσα οικογενειακά, οικονομικά, ψυχολογικά και άλλα προβλήματα  είναι ιδιαίτερα αυξημένος. Κάποιοι καθηγητές χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις, χωρίς «τεχνική υποστήριξη» αναλαμβάνουν να παίξουν το ρόλο του ψυχολόγου, του ειδικού. Δεν τα καταφέρνουν πάντοτε παρόλη την αυταπάρνηση που δείχνουν. Χρειάζονται βοήθεια από τους ειδικούς. Η εφηβική παραβατικότητα, η χρήση ουσιών κλπ είναι φαινόμενα συχνά που απαξιώνουν την τεχνική εκπαίδευση και δεν της αξίζει. Οι μαθητές και οι μαθήτριές της προσβλέπουν σε ένα σχολείο που θα τους βοηθήσει να αλλάξουν τις συνθήκες ζωής τους και θα τους εντάξει ισχυρούς στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας. Η πολιτεία πρέπει να τους στηρίξει έμπρακτα.

5. Mε πολιτιστικές δραστηριότητας.  Η εμπειρία έχει δείξει ότι τα project, η κοινωνική εργασία, οι παντός είδους πολιτιστικές εκδηλώσεις ( χορός, θέατρο, μουσική), οι συζητήσεις γύρω από επίκαιρα θέματα (οικονομία, ναρκωτικά , σχέσεις δύο φύλων κλπ) ο επαγγελματικός προσανατολισμός βοηθούν σε μεγάλο βαθμό τους μαθητές και τις μαθήτριες να κοινωνικοποιηθούν, τονώνουν την αυτοεκτίμησή τους, βελτιώνουν τις σχέσεις τους τόσο μεταξύ τους όσο και με το σχολείο. Οι δραστηριότητες αυτές πρέπει να ενταχθούν μέσα στο πρόγραμμα. Για τα παιδιά της ΤΤΕ έχουν αξία μεγαλύτερη από το κλασσικό αναλυτικό πρόγραμμα.

 6. Με αξιοπιστία των τίτλων. Προτείνουμε το Εθνικό Απολυτήριο Επαγγελματικού Λυκείου. Θα λαμβάνεται με πανελλαδικές εξετάσεις μετά το τέλος της Γ λυκείου και θα είναι ισότιμο με το αντίστοιχο του Γενικού Λυκείου. Θα αποτελεί το βασικό κριτήριο πρόσβασης στα ΑΕΙ. Οι μαθητές θα εξετάζονται σε 6 μαθήματα, 3 Γενικής Παιδείας ( Γλώσσα, Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες ή Διοίκηση Επιχειρήσεων) και 3 Θεωρητικά Μαθήματα Ειδικότητας, ανάλογα με αυτήν.  Και μόνο το μέτρο αυτό θα φέρει άλλο μαθητικό δυναμικό υψηλότερου επιπέδου και μεγαλύτερου βαθμού θέλησης προς τα ΕΠΑΛ. Και ταυτόχρονα θα στείλει προς τις Επαγγελματικές Σχολές όσους και όσες δεν θέλουν να αποκτήσουν γνώσεις Γενικής Παιδείας.

Τα ΕΠΑΛ θα δίνουν και Πτυχίο Ειδικότητας (επιπέδου 4 σ’υμφωνα με το νέο σύστημα προσόντων) μετά από εξετάσεις που θα διενεργούνται σε Νομαρχιακό Επίπεδο. Οι εξετάσεις θα είναι σε εργαστηριακά και θεωρητικά μαθήματα ειδικότητας ( εκτός αυτών που εξετάζονται για την απόκτηση του Εθνικού Απολυτηρίου). Οι εξεταστικές επιτροπές θα στελεχώνονται από καθηγητές ΜΕ που δεν θα διδάσκουν όμως τους εξεταζόμενους, από καθηγητές των ΑΕΙ και μέλη των αντίστοιχων Τεχνικών και Επαγγελματικών Επιμελητηρίων. Το μέτρο αυτό θα δώσει αξιοπιστία και πραγματικά επαγγελματικά εφόδια στους απόφοιτους των ΕΠΑΛ.

7. Με θεσμοθέτηση του 4^ου έτους δηλαδή τμημάτων Ειδίκευσης Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. (Ε.Τ.Ε.Ε.).  Στα τμήματα αυτά θα έχουν δικαίωμα εγγραφής χωρίς εξετάσεις οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ ή οι κάτοχοι άλλων ισότιμων τίτλων σπουδών, σε αντίστοιχη ειδικότητα.

 Η φοίτηση στα τμήματα Ε.Τ.Ε.Ε. θα διαρκεί ένα έτος και η παρακολούθηση των μαθημάτων θα είναι υποχρεωτική.

Σκοπός των τμημάτων Ε.Τ.Ε.Ε. είναι η παροχή προχωρημένων θεωρητικών γνώσεων και δεξιοτήτων που ολοκληρώνουν την εκπαίδευση σε μία ειδικότητα και εξασφαλίζουν επαγγελματική επάρκεια και αυτοτέλεια στους αποφοίτους τους.

Τα τμήματα Ε.Τ.Ε.Ε. είναι ενταγμένα στη λειτουργική και διοικητική δομή του Λυκείου. Χρησιμοποιούνται οι ίδιες υλικοτεχνικές υποδομές και το υπάρχον εκπαιδευτικό και βοηθητικό προσωπικό. Η εργαστηριακή εκπαίδευση παρέχεται από το οικείο Σ.Ε.Κ. ή τα υπάρχοντα Σ.Ε.

Οι απόφοιτοι των τμημάτων Ε.Τ.Ε.Ε. θα μπορούν να συμμετέχουν σε εξετάσεις πιστοποίησης, σε περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο για απόκτηση Πτυχίου και Πιστοποίηση επιπέδου προσόντων 5 σύμφωνα  με το νέο εθνικό σύστημα προσόντων. Οι ερωτήσεις πιστοποίησης θα προέρχονται από τράπεζα θεμάτων. Οι εξετάσεις θα περιλαμβάνουν θεωρητικό και πρακτικό μέρος.

Επίλογος

Η λύση στο εκπαιδευτικό πρόβλημα της χώρας σε δευτεροβάθμιο επίπεδο δεν είναι ούτε τα δήθεν οργανογράμματα, ούτε τα πολυδαίδαλα συστήματα πρόσβασης στα ΑΕΙ. Είναι η ουσία της εκπαίδευσης. Τα αναλυτικά προγράμματα, οι μέθοδοι διδασκαλίας, η αξιολόγηση των μαθητών, η πειθαρχία, το σύστημα διοίκησης. Καθηγητές να τα υποστηρίξουν υπάρχουν και πολλοί και ικανοί και διαθέσιμοι. Υλικά και υποδομές υπάρχουν και μπορούν με λίγα χρήματα και χορηγίες να βελτιωθούν. Απλά, τα παιδιά μας θα πρέπει να καταλάβουν ότι υπάρχουν κανόνες, που τηρούνται μέχρι κεραίας για δικό τους όφελος. Τα παιδιά των ΕΠΑΛ είναι στην πλειοψηφία τους πανέξυπνα. Οι δυσκολίες της ζωής τα έχουν από πολύ νωρίς χαλυβδώσει. Το σχολείο πρέπει να τους δείξει έμπρακτα ότι νοιάζεται γι αυτά. Και αυτό γίνεται μόνο αν είναι αξιόπιστο σε ότι παρέχει. Το απαίσιο Πολιτικό Σύστημα χρόνια τώρα ασελγεί εις βάρος τους. Ήρθε η ώρα να εξιλεωθεί παρέχοντας πραγματική τεχνολογική και επαγγελματική εκπαίδευση.   Μπορεί να το κάνει. Αρκεί να απομακρύνει τις βδέλλες που ρουφούν το αίμα των πολιτών αυτής της χώρας. Τους εκατοντάδες άσχετους που κυκλοφορούν στους διαδρόμους των υπουργείων και νομοθετούν εις βάρος τους. Η υπόθεση της μεταρρύθμισης της ΤΕΕ δεν μπορεί να είναι υπόθεση αδιαφανών επιτροπών που απαρτίζονται και από απλούς απόφοιτους τεχνικών σχολών.  Απαιτούνται νέα αναλυτικά προγράμματα, νέα σχολικά βιβλία, αναδιάρθρωση των τομέων, των ειδικοτήτων και των αναθέσεων διδασκαλίας, αποσαφήνιση των διαφορών ΕΠΑΣ και ΕΠΑΛ. Για όλα αυτά θα πρέπει να συσταθεί στο Υπουργείο μια Γραμματεία Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και μια ομάδα ΕΙΔΙΚΩΝ που θα συζητήσουν μοντέλα και άλλων τεχνολογικά προηγμένων χωρών και θα διαμορφώσουν ένα νέο οδικό χάρτη.